J. F. Gawlina urodził się 18 listopada 1892 r. w pobliskim Strzybniku. W tym czasie nasze ziemie znajdowały się pod panowaniem niemieckim. Podczas nauki w raciborskim gimnazjum, Gawlina był członkiem nielegalnego koła, w którym uczniowie doskonalili język polski i poznawali jej historię.

Taka działalność stała się przyczyną wyrzucenia Józefa ze szkoły. Dzięki staraniom rodziców został przyjęty do gimnazjum w Rybniku, które ukończył w 1914r. Następnie ukończył studia teologiczne na Uniwersytecie Wrocławskim, które uwieńczył doktoratem w 1921 r. 

Podczas I wojny został powołany do wojska niemieckiego i walczył na Bliskim Wschodzie. Po powrocie do kraju otrzymał święcenia kapłańskie. Mszę Św. Prymicyjną odprawił w Rudniku w maju 1921. W 1924 r. został powołany na stanowisko sekretarza Śląskiej Ligii Katolickiej i dał się poznać jako wspaniały organizator. Był inicjatorem powołania Katolickiej Agencji Prasowej i  pierwszym redaktorem katolickiego dziennika "Gościa Niedzielnego". 14 lutego 1933 r. papież Pius XI nominował ks. Gawlinę na biskupa polowego Wojsk Polskich i biskupa tytularnego Mariamme. 

Na początku II wojny światowej w kampanii wrześniowej w 1939 r. niósł posługę duchową walczącym. Wobec agresji Rosji Radzieckiej na Polskę, wykonując rozkaz  Naczelnego Wodza 18 września przekroczył granicę rumuńską i został internowany. Uciekł z Rumunii do Francji. Starał się o uznanie na arenie międzynarodowej Rządu Polskiego na Emigracji w Londynie. Papież odnowił jego jurysdykcję na wszystkich żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych i uchodźców z okupowanej Polski we Francji, Wielkiej Brytanii, Kanadzie, na Bliskim Wschodzie, ZSRR, Afryce, Włoszech, Belgii, Holandii, Niemczech. Swoją posługę pełnił z wielkim oddaniem wizytował wszystkie miejsca w których walczyli Polacy.

W 1942 r. po napaści III Rzeszy na Związek Radziecki i uformowaniu się na wschodzie Armii Polskiej pod dowództwem gen. Andersa, biskup Gawlina w czasie kilkakrotnych wizyt niesie polskim oddziałom i cywilom, którzy przeżyli zsyłkę i łagry, pokrzepienie, odprawia msze ,udziela  sakramentów. W 1944r. dzielnie uczestniczył w kampanii włoskiej wraz z polskimi oddziałami i brał czynny udział w bitwie pod Monte Cassino jako kapelan liniowy, gdzie został ranny. 

Za  niesienie pomocy rannym został odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari. Po zakończeniu wojny polski rząd komunistyczny odmówił Gawlinie prawa powrotu do kraju.

W 1945r. biskup zostaje zastępcą prorektora Emigracji Polskiej i ordynariuszem Polaków przebywających w Niemczech i Austrii, a następnie zostaje opiekunem polskiej emigracji na całym świecie z siedzibą w Rzymie. Odbywał niezliczone podróże do różnych zakątków świata, odwiedzając polskich emigrantów. Pełnił ważne i zaszczytne funkcje kościelne np. był sekretarzem komisji dla biskupów i diecezji podczas Soboru Watykańskiego II.